|
|
9. ANDÈRÈK BAKDAN LAN
BARIS
Koela sampoen oemoer kawan welas taoen, nalika samanten
bapak koela dados goeroe pamoelangan, doenoenging
pamoelangan wonten ing sapinggiring aloen-aloen. Mila manawi
wonten karaméan, saben koela sadaja kesel mentas
moebeng-moebeng sok kèndel ing pamoelangan; tijang
sanès boten soeka toemoet malebet.
Ngleresi woelan Sijam, riadi kirang sapeken, bapak
sampoen maringi waos parampogan sakawan, waosipoen poesaka,
boten kaangge rampog. Bapak badé njepeng satoenggal,
koela ingkang satoenggal, ingkang kalih katjepengaken kantja
goeroe bantoenipoen. .
Donging bakda, koela, andèrèk ngampil-ampil
dateng aloen-aloen. Ing wantji djam 8, para prijantoen
sampoen ngalempak ing paséban manganggé ageng,
kampoehan akoeloekan. Lenggahipoei sami lesehan ing djogan
paséban, déné lèmèkipoen
inggih lampit oetawi baboet alit bektanipoen pijambak,
ingkang soewaoe kaampil abdi. Pambektanipoen lampit
pasowanan makaten: kagoeloeng malik (aloesipoen wonten ing
djawi) kapandi. Para abdi ingkang ngampil-ampil, kados ta:
ngampil waos, pedang soedoek, lopak-lopak wadah ses oetawi
gantèn, songsong, sami linggih ing siti sakoebenging
paséban sawingkinging bandaranipoen.
Djam satengah sanga, sadaja prijantoen malebet ing
kaboepatèn, lampahipoen kapajoengan, kagamelan
monggang. Wonten ing pandapa nampèni pambagé
wiloedjeng saking para prijantoen sarta bangsa sabrang
partikelir, lan tjaos soengkem ingkang boepati. Noenten
arak-arakaning èntjèk saking doesoen lan
tontonan moebeng langkoeng ngadjeng pandapi. Prijantoen
kakoeng poetri sami mriksani, oendoeripoen saking
kaboepatèn ngarak adjadipoen ingkang Boepati dateng
masdjid: bapak kalihan bandara djaksa kapatah dados
gandèk masrahaken adjad wiloedjengan waoe dateng
pangoeloe. Nalika taksih éndjing jam setengah pitoe,
prijantoen ingkang kasdoe sami andèrèkaken
ingkang boepati sembahjang ing masdjid waoe.
Saoendoeripoen saking masdjid, para prijantoen teroes
dateng pasanggrahan satjelaking aloen-aloen sowang-sowang,
perloe santoen anggèn-anggèn pradjoeritan,
tjalanan, asikepan, destaran sarta toedoeng pèt,
nganggar lan mangking doewoeng, ladjeng ngoepados papan ing
pabarisan, pinajoengan. Panggènanipoen ing kalangan
poenika manoet pernahing distrikipoen prijantoen waoe;
waringin koeroeng kakoebeng ing barisipoen tijang kampoeng
saoebenging aloen-aloen; para tijang bangsa sabrang,
njonjah-njonjah lan toewan-toewan, sarta prijantoen poetri:
mriksani ing panggoeng prijantoen
Sareng arak-arakan prijantoen medal saking masdjid, koela
ningali loerah-loerah sampoen patjak baris, sadaja sampoen
soemerep iring poendi panggénanipoen. Ing wantji
poenika watawis djam satengah sawelas, bapak toemoenten
noesoel ing baris kita wonten ing sisih elèr, dipoen
pajoengi. Waos sadaja sami katantjebaken ing siti. Baris
makaten tijangipoen ngadeg
djèdjèr-djèdjèr, elet sasikoet,
djèdjèraning tijang sap sakawan oetawi
gangsal, ingkang njepeng waos landéan tjelak kapoerih
baris ingadjeng; waos-waos sadaja masti sampoen kaliga,
warangkanipoen kasangkelit. Jèn ebah ketingal pating
tléram, déning pamor oetawi landepipoen
nampèl soroting soerja. Pajoenging prijantoen lan
loerah doesoen ingkang mantja warni selap-sinelap abjor
asri. Panganggénipoen tijang, ingkang baris
manéka warni, dasar ing adjeng sampoen ajon
sadoesoen-doesoenipoen, wonten ingkang katokan abrit sami
abrit; lorèk-lorèk, tjemeng lan petak. Baris
Kaoeman petak kados koentoel sewoe. Sawènèh
tijang ingkang loetjoe mangangge kados badoeting circus
kapal, kados tètèk mèlèk;
sampoen ta, sabirainipoen. Jèn wonten tijang ingkang
ketjelik klintoe panggènan, mangka ngoepadosi
kantjanipoen ing imbang sanès, manawi medal tengah
kalangan ladjeng dipoen soeraki tijang saaloen-aloen,
ngantos klitjoetan sarta ketatelan lampahipoen.
Ing wantji djam sawelas, ingkang boepati, bandara, patih
lan mantri kaboepatèn: malebet ing pabarisan, ingkang
boepati nitih kapal dawoek ngoebengi barisan, ngoendoeraken
poendi ingkang mbarendjoel. Tjekakipoen: nata baris, poenika
dipoen wastani: kiter, ngideri barisan. Sarampoenging kiter,
ingkang boepati mapan ing barisan sangandaping panggoeng
prijantoen, oetawi minggah ing panggoeng. Lah poenika tanda
jèn badé awit rampog. Wah koela kok
bérag ningali pabarisan makaten. Poenapa senapati
nata baris perang ing djaman kina poenika inggih makaten
rekanipoen? Poenapa tijang baris mapagaken mengsah kados
perang Bratajoeda, poenika inggih boten deg-degan manahipoen
kados nalika koela toemoet baris rampog waoe?
1876: Rampogan Matjan. Gambar lithografi katja 12 saking
boekoe
"The Indian Archipelago", the Hague, 1865-1876, object
number 3728-430.
Juru sungging: Louis Henri Wilhelmus Merckes de Stuers
(1830–1869) (sumber
foto)
Ing saantawisipoen baris waringin koeroeng kalihan baris
pinggir: wonten petèn kadjeng pandjang sadepa, wijar
kalih kaki, katata moedjoer dateng ndjawi, ngoengkoeraken
baris lebet. Petèn waoe delangkoep isi sima, taksih
kentjeng pantèkipoen, balabag dasar dipoen soekani
doedoetan pandjang angsal baris ing satjelaking ringin
koeroeng. Gandèk toekang ngetjoelaken sima sami
wonten ing barisan nglebet waoe.
|
